Kobieta w ciąży u dentysty. Wszystko, o czym powinnaś wiedzieć, żeby świadomie i bez lęku o dzidziusia i swoje zdrowie, usiąść na fotelu dentystycznym.

Pytanie podstawowe: czy należy w ciąży leczyć się u stomatologa?

Można, a nawet trzeba! Zdrowa jama ustna jest bardzo ważna dla prawidłowego rozwoju ciąży. Wizyta u dentysty powinna być zalecona i wymagana przez lekarza ginekologa.

Jednak ciąża, mimo że to stan fizjologiczny, predysponuje do próchnicy i chorób przyzębia. Powodem tego jest kilka czynników.

• niskie pH śliny (odczyn kwaśny) w ciąży i jej zmniejszona ilość spowodowana zmniejszoną pracą ślinianek, ale też przyspieszonym oddechem. Suchość śluzówki skutkuje słabym naturalnym oczyszczaniem zębów i przez to większym narażeniem na próchnicę.
• zwiększona ilość bakterii powodujących próchnicę w jamie ustnej,
• nocne podjadanie, częste przekąski w ciągu dnia ( warto zjeść mały posiłek zawierający złożone węglowodany ok. godziny 22, żeby uniknąć nocnego napadu głodu),
• zachcianki, często słodkie...Cukier w ciąży jest nie wskazany nie tylko ze względu na zwiększone ryzyko cukrzycy ciążowej, ale powoduje on powstanie u dziecka upodobania do słodkiego smaku i upośledza czynność komórek wytwarzających zębinę u płodu,
• refluks, zgaga- cofanie się kwaśnej treści pokarmowej z żołądka do przełyku,
• nasilone wymioty (kwasy powodują obniżenie pH, a przez to ubytki erozyjne szkliwa i większą skłonność do próchnicy),
• senność, zmęczenie- nie zawsze kobiety w ciąży z powodu zmęczenia mają chęć i siłę na wieczorne zabiegi higieniczne.

Przy prawidłowej higienie i dużej świadomości kobiety ciężarnej, mitem staje się powiedzenie, że na każdą ciążę traci się 1 ząb. Utrata zębów w ciąży wynika z zaniedbań, choć na pewno ciąża podnosi ryzyko rozwoju choroby próchnicowej, jednak prawidłowa profilaktyka pozwala tego uniknąć.

Mitem jest też to, że płód wyciąga z wapń z zębów matki. Owszem, rozwój dziecka zwiększa zapotrzebowanie na ten makroelement, jednak pobiera go on z przewodu pokarmowego matki przez krew, a nie z jej zębów :) Dlatego ważne jest jego odpowiednie dostarczanie z dietą, podobnie jak witaminy A, D, C oraz innych mikro- i makroelementów (fosfor, żelazo). Objawem niedoboru wapnia w ciąży są nasilone, bardzo bolesne skurcze mięśni łydek.

Poza leczeniem próchnicy należy zadbać o leczenie przyzębia. Choroby przyzębia są zagrożeniem dla płodu- wiadomo, że powodują niska masę urodzeniową dziecka i mogą doprowadzić do przedwczesnego porodu. Cukrzyca ciężarnych zwiększa ryzyko powstania paradontozy. Paradontoza może też być związana z rzucawką, z powodu podwyższonego poziomu CRP. Choroba przyzębia może występować pod postacią „guza ciążowego”, nacieku zapalnego na dziąśle, zlokalizowanego, krwawiącego obrzęku. Dziąsła w ciąży mogą być z powodu zmian hormonalnych samoistnie krwawiące, zaczerwienione i obrzęknięte.

Zatem jak powinniśmy dbać o higienę jamy ustnej w ciąży?

• szczotkować zęby 2 razy dziennie pastą z fluorem. Fluor, owszem, przenika przez łożysko, ale w czasie szczotkowania nie połykamy dużej jego ilości- fluor dostarczany z pastą do zębów ma za zadanie wbudować się w szkliwo i wzmocnić je, pozostając na jego powierzchni. Nie należy jednak w ciąży łykać tabletek z fluorem jako suplementu diety,
• stosować nitkę dentystyczną przynajmniej 1 raz dziennie,
• płukać zęby płynami bez alkoholu, zawierającymi fluor lub 0,12 % chlorheksydynę,
• stosować ksylitol, albo w pastach do zębów, albo żuć gumy zawierające ksylitol ( jednak żucie gumy nie zastępuje mycia zębów!),
• płukać jamę ustną każdorazowo po wymiotach -wodą lub roztworem sody oczyszczonej ( 1 łyżeczka na szklankę wody).

Najlepszym czasem na wizytę jest II trymestr ciąży i początek III trymestru (14-30 tydzień).

W I trymestrze nie planujemy żadnych zabiegów stomatologicznych, a ograniczamy się do zabiegów koniecznych (np. ostry ból zęba). Jest to czas największej wrażliwości płodu na czynniki szkodliwe i dlatego niezbędna jest duża ostrożność, a wręcz unikanie stosowania leków przeciwbólowych, środków znieczulających itp.

Pozycja na fotelu, zwłaszcza w zaawansowanej ciąży jest istotna ze względu na ryzyko wystąpienia zespołu żyły głównej górnej, który polega na tym, że w pozycji na plecach lub na prawym boku jest ona uciskana i może dojść do nagłego spadku ciśnienia i utraty przytomności oraz niedotlenienia płodu. Należy przyjmować pozycję siedzącą lub półsiedzącą z lekką rotacją w lewą stronę (można podłożyć coś – zwinięty sweter lub kocyk pod prawe biodro) .

Leki -jakie można stosować, a jakie są zabronione?

- znieczulenia

Nie ma jakichś „specjalnych” znieczuleń dla kobiet w ciąży. W I trymestrze unikamy podawania znieczuleń, jak i innych leków, poza tymi, które zaleci lekarz ginekolog. W II trymestrze znieczulanie jest bezpieczne, natomiast pod koniec III trymestru podanie znieczulenia, jak i sama wizyta u stomatologa może powodować przedwczesny poród. Znieczulenie zawiera niewielką ilość adrenaliny, jednak jest to ilość nieporównywalnie mniejsza do adrenaliny, która produkuje ciało w sytuacjach stresowych- a taką jest często wizyta u dentysty.

- antybiotyki

amoksycylina, metronidazol, erytromycyna, penicylina, cefalosporyny, klindamycyna są w grupie B ( badania na zwierzętach nie wykazują ryzyka dla płodu, brak badań z grupą kontrolną na kobietach w ciąży).

tetracykliny- grupa D ( udowodnione zagrożenie dla płodu, ale w pewnych okolicznościach stosowanie tych leków w kobiet w ciąży może być akceptowalne). Powodują przebarwienia zębów u dziecka.

chloramfenikol- grupa X (ryzyko stosowania u ciężarnych przewyższa ewentualne korzyści). Może spowodować śmierć płodu, toksyczny dla matki.

- leki przeciwbólowe

paracetamol- (grupa B) można stosować w czasie ciąży i laktacji.

aspiryna, ibuprofen- (grupa C/B) nie stosować w ciąży i w czasie karmienia. Aspiryna powoduje zwiększone krwawienie, może wywołać rozszczep podniebienia u płodu, a ibuprofen mogą prowadzić do uszkodzeń przegrody międzykomorowej i opóźnionego porodu.

-leki przeciwgrzybicze

klotrimazol, nystatyna -(B) można stosować

flukonazol, ketokonazol- toksyczny dla płodu, itrakonazol-teratogenny (C) .

-inne

benzodiazepiny (Relanium)- mogą wywołać rozszczep wargi lub podniebienia.

Alkohol, tytoń, kokaina, androgeny, kortykosteroidy, leki fibrynolityczne, retinoidy (kremy na trądzik!), fenytoina- wykazują działanie teratogenne (wywołują wady płodu).

Żadnych leków nie wolno zażywać bez konsultacji lekarskiej.

Jakie zabiegi są konieczne i wskazane, a jakich w czasie ciąży nie wolno wykonywać?

Leczenie ubytków i skaling (usunięcie kamienia), lakierowanie- to zabiegi wręcz niezbędne.

O ile to możliwe, wszelkie zabiegi endodontyczne czy chirurgiczne odkłada się na czas po porodzie. Można leczyć zęby kanałowo, jeśli jest taka konieczność, jednak jest to utrudnione ze względu na brak możliwości wykonywania licznych zdjęć rtg. Pojedyncze zdjęcie można wykonać, o ile pacjentka jest dobrze zabezpieczona fartuchem ochronnym, a zdjęcie jest niezbędne do pilnego leczenia lub usunięcia zęba.

Nie wykonujemy w ciąży zdjęć pantomograficznych, wybielania zębów, ozonoterpii, skomplikowanego leczenia protetycznego. Należy unikać sedacji – leczenia w gazie rozweselającym, szczególnie w I trymestrze, ze względu na reakcję podtlenku azotu z witaminą B12, która uczestniczy w tworzeniu DNA.

Uwaga. W ciąży występuje fizjologiczna nadkrzepliwość krwi i czasem zostaje włączone leczenie lekiem rozrzedzającym krew- heparyną. Należy o tym zawsze poinformować lekarza dentystę.

Co refunduje kobietom ciężarnym NFZ w ramach leczenia stomatologicznego?

Poza standardowym pakietem kobietom ciężarnym oraz w połogu przysługuje leczenie kanałowe wszystkich zębów ( poza ciążą u dorosłych tylko od kła do kła).

1 wizyta po urodzeniu dziecka -kiedy?

Powinna mieć miejsce około 6 miesiąca życia, w okolicy początku wyrzynania zębów mlecznych, a najpóźniej około 12 miesiąca. Ma ona służyć ocenie stanu jamy ustnej dziecka, przekazaniu zaleceń dietetycznych i higienicznych, stopniowej adaptacji dziecka do gabinetu i personelu, edukacji rodziców i włączeniu profilaktyki próchnicy.

I jeszcze jedno bardzo ważne! Przyszłe Mamy! Pamiętajcie że próchnica jest chorobą bakteryjną, zakaźną! Nie wolno dopuścić do przekazania swoich bakterii z jamy ustnej dziecku -nie wolno oblizywać smoczków i łyżeczek do karmienia, a także niewskazane jest całowanie dziecka w usta ( choć to bardzo kuszące:) Przekażcie tę informację również babciom i dziadkom!

Źródło pomocnicze: PSD